Omyłkowo otrzymany przelew lub przelew w zawyżonej kwocie – szczęście czy problem?

Jakiś czas temu na koncie jednego z klientów Bank of America „pojawiło się” 2,45 mld dolarów. Ostatecznie okazało się, że nie był to omyłkowo zrobiony przelew, a jedynie błąd w wyświetleniu właściwego salda na koncie…

Jeśli natomiast chodzi o błędnie wykonane przelewy, to nawet pomimo (wydawałoby się) zaawansowanej weryfikacji rachunku bankowego, na który wpłacane są pieniądze, i tak dość często środki przelewane są na niewłaściwe rachunki. Zdarzają się także przypadki, gdy pieniądze trafiają na właściwy rachunek, ale w niewłaściwej, zawyżonej kwocie. I właśnie te dwie sytuacje dzisiaj omówimy.

Przelew na niewłaściwy rachunek
Gdy nagle na naszym koncie pojawi się wpłata i to od kogoś, od kogo nie spodziewaliśmy się przelewu (np. od zupełnie nieznanej nam osoby/podmiotu), to tylko w filmach jest to powód do radości. Jeśli w tytule nie jest wskazane wprost, że ktoś zrobił na naszą rzecz darowiznę, to z dużym prawdopodobieństwem wystąpi o zwrot tych pieniędzy. Omyłkowo otrzymane pieniądze będą bowiem dla nas bezpodstawnym wzbogaceniem i co do zasady będziemy zobowiązani do ich oddania.

Co ciekawe, obowiązek zwrotu korzyści wygasa, jeżeli ten, kto korzyść uzyskał, zużył ją lub utracił w taki sposób, że nie jest już wzbogacony, chyba że wyzbywając się korzyści lub zużywając ją powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Dobrym przykładem zużycia pieniędzy jest kupno za nie artykułów spożywczych. Trudno wówczas mówić, że jesteśmy w dalszym ciągu wzbogaceni, skoro już „przejedliśmy pieniądze”.

Gdyby natomiast pieniądze zostały przeznaczone na spłacenie długu lub zakup wartościowej rzeczy, to jak najbardziej będziemy nadal bezpodstawnie wzbogaceni (o spłacony dług lub o nabytą rzecz). Dodatkowo, jeżeli wydając pieniądze, wiedzieliśmy, że wcale nam się one nie należą (albo obiektywnie powinniśmy liczyć się z obowiązkiem ich zwrotu), to obowiązek zwrotu pieniędzy nie wygaśnie.

Przelew w zawyżonej kwocie
Podobnie jak powyżej ma się sprawa w sytuacji, gdy spodziewamy się przelewu i przelew otrzymujemy, ale w zawyżonej kwocie. Nadwyżka, co do zasady, nie jest nam należna i powinna być zwrócona.

Jednak, w pewnych sytuacjach żądanie zwrotu świadczenia nienależnego jest wyłączone. Szczególną uwagę należy zwrócić na przelewy wynagrodzenia od pracodawcy, a przy tym na art. 411 pkt 2 k.c., zgodnie z którym nie można żądać zwrotu świadczenia, jeżeli spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego.

„Przepis ten ma zastosowanie w sytuacji, gdy ten, kto spełnił świadczenie, nie był co prawda prawnie do tego zobowiązany, lecz można mu przypisać moralny obowiązek wobec przyjmującego świadczenie. W takiej sytuacji spełnienie świadczenia czyni zadość zasadom współżycia społecznego. Nie można więc żądać jego zwrotu”.

Nie oznacza to oczywiście, że w przypadku wypłaty przez pracodawcę zawyżonego wynagrodzenia, nigdy nie będzie konieczności zwrotu nienależnej kwoty. Natomiast, wypłata wynagrodzenia w zawyżonej kwocie będzie podlegała ocenie z punktu widzenia zgodności lub sprzeczności z zasadami współżycia społecznego. Może się zatem okazać, że wypłata wynagrodzenia w niewłaściwej, zawyżonej kwocie czyni zadość zasadom współżycia społecznego i pracodawca nie będzie uprawniony do żądania zwrotu.

Roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia podlega przedawnieniu w terminie 6 lat, a jeżeli jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej – w terminie 3 lat. W terminie 3 lat przedawniają się także roszczenia pracodawcy przeciwko pracownikowi o zwrot nienależnego świadczenia.

Adw. Julia Kęs

Podstawa prawna:
– Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 22 września 2000 r., sygn. akt I PKN 42/00,
– Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2018 r., sygn. akt III PZP 3/18,
– art. 405, 409, 411 pkt 2 k.c.,
– art. 300 k.p.

Stan prawny na dzień: 29.08.2020 r.