Czy trzeba płacić alimenty na pełnoletnie dziecko? Kiedy można się od tego obowiązku uchylić?

Czy osiągnięcie przez dziecko pełnoletności zwalnia rodzica z obowiązku alimentacyjnego? Jest to pytanie, które często pada od osób zobowiązanych do świadczenia alimentacyjnego. Zarówno osoby płacące alimenty jak i uprawnieni do alimentów mają problem z określeniem, do kiedy tak naprawdę trwa obowiązek łożenia alimentów i od czego to zależy.

Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania. Tym samym, jedyną miarodajną okolicznością, od której zależy trwanie bądź ustanie tego obowiązku, jest to, czy dziecko może utrzymać się samodzielnie.

Trzeba zaznaczyć, że obowiązek alimentacyjny rodziców względem dziecka:

– nie wygasa samoistnie z datą uzyskania przez dziecko pełnoletności (nie ma granicy wieku),

– nie ustaje samoistnie z chwilą osiągnięcia przez dziecko określonego stopnia podstawowego lub średniego wykształcenia.

Oznacza to, że alimenty należy płacić również na pełnoletnie dziecko, jeśli nie jest w stanie utrzymać się samodzielnie, ponieważ np. kontynuuje naukę. Przy czym, należy w takiej sytuacji brać uwagę, czy pełnoletnie dziecko faktycznie wykazuje chęć dalszej nauki oraz czy jego osobiste zdolności i cechy charakteru pozwalają na rzeczywiste kontynuowanie nauki (Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97). Chodzi więc o osobiste zdolności dziecka, potwierdzone np. jego ocenami uzyskanymi w toku dotychczasowej nauki, a także chęcią do dalszej nauki.

Jeżeli bowiem dziecko pełnoletnie obiektywnie nie ma takich zdolności, nie uzyskuje pozytywnych wyników, zaniedbuje studia, z własnej winy nie zdaje we właściwym terminie egzaminów, a zwłaszcza powtarza lata studiów – obowiązek rodziców do dalszego dostarczania mu środków utrzymania ustaje.

Ponadto, rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się. Żądanie alimentów od rodziców przez pełnoletnie dziecko, mimo braku własnych starań o uzyskanie samodzielności, należy uznać za etycznie nieusprawiedliwione.

Rodzice są zwolnieni od obowiązku alimentowania dziecka w takim zakresie, w jakim dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania. Co więcej, rodzice są zwolnieni od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka także w takim zakresie, w jakim może ono zaspokoić swoje usprawiedliwione potrzeby z innych źródeł, np.:

1. z dochodów uzyskiwanych z majątku rodzeństwa, z którym dziecko razem się wychowuje. Zgodnie z treścią art. 103 k.r.o. – czysty dochód z majątku dziecka powinien być przede wszystkim obracany na utrzymanie i wychowanie dziecka oraz jego rodzeństwa, które wychowuje się razem z nim, nadwyżka zaś na inne uzasadnione potrzeby rodziny.

2. z pobieranej renty rodzinnej na podstawie przepisów o ubezpieczeniu społecznym lub renty pobieranej na podstawie umowy ubezpieczenia;

3. z zasiłku dla bezrobotnych. Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 59/95 – Otrzymywanie przez dziecko zasiłku dla bezrobotnych może w zależności od okoliczności sprawy być podstawą do uznania, że jest ono w stanie utrzymać się samodzielnie w rozumieniu art. 133 § 1 k.r.o.

Opisane wyżej przyczyny uzasadniają, co do zasady, wystąpienie przez rodzica do sądu z roszczeniem o uchylenie obowiązku alimentacyjnego względem pełnoletniego dziecka bądź o zmianę (obniżenie) wysokości płaconych alimentów.

Adw. Julia Kęs

Postawa prawna:
– art. 103 k.r.o., art. 133 § 1 i 3 k.r.o.,
– Komentarz do art. 133 k.r.o. [w:] K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Komentarz. Wyd. 6, Warszawa 2020,
– uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 18 maja 1995 r., III CZP 59/95,
– Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 14 listopada 1997 r., III CKN 257/97,
– Wyrok Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 12 lutego 1998 r., I CKN 499/97.

 Stan prawny na dzień: 05.09.2020 r.