Co zrobić, gdy nie chcemy po kimś dziedziczyć? Jak uniknąć odpowiedzialności za długi spadkowe?

W prawdziwym życiu, odwrotnie niż w hollywoodzkim filmie, częściej zdarza się, że w spadku przekazywane są pokaźne długi, niż złote pałace i miliony na koncie. Jak uniknąć niechcianego spadku?

Zadłużony spadek można odrzucić.  Oświadczenie o odrzuceniu spadku powinno być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania – chodzi o dzień, w którym spadkobierca powziął wiedzę, że dziedziczy po zmarłym.  Przy dziedziczeniu ustawowym spadkobierca musi zatem nie tylko dowiedzieć się o śmierci spadkodawcy, ale także ustalić, czy faktycznie będzie on dziedziczyć po zmarłym.

Dla przykładu: do kręgu spadkobierców ustawowych należą także rodzice zmarłego, ale tylko wówczas będą powołani do spadku, jeżeli spadkodawca (zmarły) nie miał dzieci, w innym przypadku w pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek.

Z kolei, przy dziedziczeniu testamentowym spadkobierca musi dowiedzieć się o istnieniu testamentu i o  powołaniu go do spadku z testamentu.

Od dnia powzięcia przez spadkobiercę informacji o tytule swojego powołania do spadku, ma on 6 miesięcy na odrzucenie spadku. Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub notariuszem. Brak oświadczenia spadkobiercy w ww. terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (z ograniczeniem odpowiedzialności do wartości czynnej masy spadku).

Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku. Nie oznacza to jednak, że na tym problem się kończy.

Dla przykładu: w razie dziedziczenia ustawowego, jeśli syn Jan odrzuci spadek po swoim ojcu Pawle, to spadek ten przypadnie dziecku Jana (wnukowi Pawła), który, teoretycznie, też powinien spadek odrzucić. W takiej sytuacji, jeżeli syn Jana (wnuk Pawła) jest małoletni, oświadczenie o odrzuceniu spadku składają w jego imieniu rodzice. Wówczas należy wystąpić do sądu z wnioskiem o zezwolenie na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego.

Istnieje jeszcze inna możliwość zrezygnowania ze spadku – zrzeczenie się dziedziczenia (choć w tym przypadku przyczyną zrzeczenia się wcale nie muszą być ewentualne przyszłe długi spadkowe).

Zrzeczenie się dziedziczenia następuje jeszcze za życia spadkodawcy, w formie umowy pomiędzy spadkodawcą a przyszłym spadkobiercą. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. W roli zrzekającego się może wystąpić każda osoba należąca do kręgu spadkobierców ustawowych danego spadkodawcy. Umowa taka, jeżeli strony nie umówią się inaczej, obejmuje także zstępnych (dzieci, wnuków) zrzekającego się. Oznacza to, że zrzekając się dziedziczenia, pozbawiamy nie tylko siebie, ale i nasze dzieci (i wnuki) przyszłego spadku po danym spadkodawcy. W takiej sytuacji zrzekający się dziedziczenia i jego zstępni zostają wyłączeni od dziedziczenia po danym spadkodawcy, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku (śmierci spadkodawcy), nie mają też prawa do zachowku po nim.

Zaznaczyć przy tym warto, że zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje jedynie dziedziczenie ustawowe, a nie testamentowe. Może się zatem okazać, że pomimo zrzeczenia się dziedziczenia, zrzekający i tak został powołany do spadku – na podstawie testamentu.

Adw. Julia Kęs

Podstawa prawna:
– art. 1012-1015 k.c., art. 1048-1049 k.c.

Stan prawny na 05.12.2020 r.