Czy po zawarciu związku małżeńskiego rzeczy zakupione wspólnie w czasie konkubinatu wejdą do majątku wspólnego małżonków?

Wiele par żyje w nieformalnym związku. Prowadzą wspólnie gospodarstwo domowe, jednak nie zawierają związku małżeńskiego albo zawierają związek małżeński po kilku, czasem kilkunastu latach uprzedniego konkubinatu. W tym wpisie przedstawimy sytuację, gdy strony po kilku latach nieformalnego związku zawierają następnie związek małżeński. Jak w takim przypadku traktować rzeczy wspólnie zakupione jeszcze w czasie konkubinatu? Czy po zawarciu związku małżeńskiego rzeczy te wejdą do majątku wspólnego?

Przed zawarciem związku małżeńskiego każda ze stron posiada swój majątek osobisty, nie ma wspólności majątkowej – powstaje ona dopiero w wyniku zawarcia związku małżeńskiego. A przecież często zdarza się, że jeszcze przed ślubem strony kupują mieszkanie lub grunt, na którym następnie będą budować dom, kupują samochód lub inne wartościowe rzeczy.

Problemu nie ma, gdy przy zakupie (w czasie konkubinatu) obie strony występują jako kupujący. W takiej sytuacji stają się oni współwłaścicielami nieruchomości lub rzeczy. Powinno to także oficjalnie wynikać z dokumentów – umowy sprzedaży, a przy nieruchomości również z księgi wieczystej.

Zdarzają się jednak i takie przypadki, gdy pomimo tego, że pieniądze pochodzą zarówno od jednej jak i drugiej strony, w treści umowy sprzedaży widnieje tylko jeden z konkubentów. Wówczas to on oficjalnie staje się właścicielem zakupionej rzeczy lub nieruchomości. Nie jest też tak, że po zawarciu związku małżeńskiego zakupiona wcześniej przez jednego z konkubentów rzecz czy nieruchomość stanie się automatycznie wspólną. Taka rzecz będzie wchodziła do majątku osobistego jednego z małżonków (tego, który tę rzecz nabył jeszcze przed ślubem).

Co więcej, jeżeli po zawarciu związku małżeńskiego małżonkowie ze wspólnych pieniędzy wybudują dom, ale na gruncie należącym do jednego z nich, to zgodnie z treścią art. 191 k.c. – własność nieruchomości rozciąga się na rzecz ruchomą, która została połączona z nieruchomością w taki sposób, że stała się jej częścią składową. Wzniesienie budowli powoduje, że traci ona swoją odrębność prawną, przestaje być przedmiotem odrębnej własności. Innymi słowy – wybudowany ze wspólnych pieniędzy dom, ale na gruncie jednego z małżonków można traktować jako nakład z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków (tego, który jest właścicielem gruntu). Wybudowany na takim gruncie dom nie wejdzie automatycznie do majątku wspólnego stron.

Jeżeli zatem małżonkowie (żyjący uprzednio w konkubinacie) chcieliby wyżej opisane  kwestie uregulować, to warto zastanowić się np. nad zawarciem pomiędzy małżonkami umowy (w przypadku nieruchomości w formie aktu notarialnego), na mocy której rzecz lub nieruchomość wejdzie do majątku wspólnego na zasadzie wspólności majątkowej małżeńskiej. Taka opcja jest najkorzystniejsza i najtańsza, ale z oczywistych względów zakłada porozumienie pomiędzy stronami.

Natomiast w przypadku sporu w tym zakresie w trakcie trwania związku małżeńskiego stron istnieje możliwość wystąpienia  przeciwko mężowi/żonie z powództwem o złożenie oświadczenia woli (z żądaniem przeniesienia na rzecz drugiego małżonka udziału we własności nieruchomości).

Zgodnie z Uchwałą Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 marca 2003 r., III CZP 99/02 – „Dopuszczalne jest, wystąpienie przez jednego małżonka w czasie trwania wspólności ustawowej, z żądaniem przeniesienia na jego rzecz – na podstawie art. 231 § 1 KC – udziału we własności gruntu, stanowiącego majątek odrębny drugiego małżonka, zabudowanego budynkiem mieszkalnym przed zawarciem małżeństwa, w wyniku nakładów obojga małżonków dokonanych w czasie pozostawania w konkubinacie”.

Podsumowując, rzeczy zakupione przed zawarciem związku małżeńskiego nie wejdą automatycznie do majątku wspólnego małżonków. Dlatego też, jeżeli kupowane są z pieniędzy pochodzących od jednego i drugiego konkubenta, warto, aby z dokumentów zakupu oficjalnie wynikało, że rzecz nabywana jest na współwłasność. Pozwoli to na uniknięcie wielu ewentualnych wątpliwości, mogących powstać w trakcie trwania zawartego następnie związku małżeńskiego.

Adw. Julia Kęs

Podstawa prawna:
– art. 231 § 1, art. 191 k.c.,
– Uchwała Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 5 marca 2003 r., III CZP 99/02.

Stan prawny na dzień: 27.12.2020 r.