Czy przyjęcie mandatu karnego zamyka ukaranemu drogę do rozstrzygnięcia sprawy przez sąd?

W obecnie obowiązującym stanie prawnym istnieje możliwość przyjęcia mandatu karnego lub prawo odmowy jego przyjęcia. Odmowa przyjęcia wiąże się z tym, że  organ, którego funkcjonariusz nałożył grzywnę, występuje do sądu z wnioskiem o ukaranie. Czy w związku z tym przyjęcie mandatu karnego zamyka ukaranemu drogę do ewentualnego rozstrzygnięcia sprawy przez sąd? 

Nie. Ukarany w terminie 7 dni od uprawomocnienia się mandatu może złożyć wniosek o uchylenie mandatu karnego. Wniosek taki można złożyć w przypadku, gdy:

– grzywnę nałożono za czyn niebędący czynem zabronionym jako wykroczenie,

– grzywnę nałożono na osobę, która popełniła czyn zabroniony przed ukończeniem 17 lat,

– ustawa stanowi, że sprawca nie popełnia wykroczenia z przyczyn, o których mowa w art. 15–17 kodeksu wykroczeń (obrona konieczna, stan wyższej konieczności, niepoczytalność i poczytalność ograniczona),

– grzywnę nałożono pomimo tego, że za dane wykroczenie należało orzec środek karny albo zachodził zbieg idealny wykroczenia z przestępstwem,

– Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją RP, ratyfikowaną umową międzynarodową lub z ustawą przepisu prawnego, na podstawie którego została nałożona grzywna tym mandatem,

– potrzeba taka wynika z rozstrzygnięcia organu międzynarodowego działającego na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską.

Ponadto, prawomocny mandat karny podlega uchyleniu, gdy grzywnę nałożono w wysokości wyższej, niż przewidują to przepisy prawa. W takiej sytuacji mandat uchylony zostaje w części przekraczającej dopuszczalną wysokość grzywny.

Wniosek o uchylenie prawomocnego mandatu karnego składa się do sądu, na którego obszarze działania została nałożona grzywna.

Trzeba jednak pamiętać o tym, że jeżeli mamy poważne wątpliwości co do słuszności nałożonego mandatu karnego  – wskazana jest odmowa jego przyjęcia.

W kontekście powyższego, warto nadmienić, że w dniu 08.01.2021 r. do Sejmu RP wpłynął poselski projekt o zmianie ustawy – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia przewidujący brak możliwości odmowy przyjęcia mandatu karnego, a od przyjętego mandatu można będzie się odwołać. Projekt z uzasadnieniem jest dostępny TUTAJ.

W uzasadnieniu do projektu czytamy, że: „W konsekwencji proponowanych regulacji, w szczególności przerzucenia ciężaru procesowego zaskarżenia mandatu na ukaranego, należałoby spodziewać się znacznego zmniejszenia wpływu spraw o wykroczenia do sądu”. Tym samym, funkcjonariusze zostaliby zwolnieni z obowiązku składania do sądu wniosków o ukaranie (jak to ma miejsce dotychczas w przypadku odmowy przyjęcia mandatu).

To, czy proponowane zmiany wejdą w życie, okaże się za jakiś czas. A czy takie przerzucenie na obywatela ciężaru procesowego zaskarżenia mandatu jest dobrym rozwiązaniem?  Z pewnością nie dla osoby ukaranej.

Adw. Julia Kęs, Adw. Mirosław Kęs

Podstawa prawna:
– art. 99, 101 ustawy Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia z dnia 24 sierpnia 2001 r. (Dz.U. Nr 106, poz. 1148 z późn. zm.),
– A. Sakowicz (red.), Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia. Komentarz. Wyd. 2, Warszawa 2020

Stan prawny na dzień: 09.01.2021 r.