Zaległy urlop wypoczynkowy – o czym warto wiedzieć?

Znane jest powiedzenie, że nie ma ludzi niezastąpionych. Zdarza się jednak, że niektórzy pracownicy otrzymują miano „niezastąpionych”. I choć miano to może pracownikowi schlebiać, to w praktyce wiąże się z tym, że pracownik w zasadzie zmuszony jest do całkowitego poświęcenia się pracy. Konsekwencją tego jest często praca w godzinach nadliczbowych, a nawet niekorzystanie przez pracownika z należnego urlopu wypoczynkowego. O czym warto w tym przypadku pamiętać?

Pracownikowi przysługuje prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Urlopu niewykorzystanego w terminie (tj. zgodnie z planem urlopów, w tym roku kalendarzowym, w którym pracownik uzyskał do niego prawo) należy pracownikowi udzielić najpóźniej do dnia 30 września następnego roku kalendarzowego.

Niewykorzystanie przez pracownika zaległego urlopu wypoczynkowego do końca września kolejnego roku kalendarzowego nie powoduje utraty przysługujących mu uprawnień urlopowych. Do urlopu wypoczynkowego stosuje się bowiem 3-letni termin przedawnienia roszczeń ze stosunku pracy.

W doktrynie występuje również odmienne stanowisko [tak: A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020], zgodnie z którym z treści art. 168 k.p. wynika tyle, że warunkiem dopuszczalności udzielenia urlopu w roku kolejnym jest to, że urlop ten został udzielony, ale niewykorzystany. A niewykorzystanie urlopu może nastąpić jedynie wtedy, gdy pracownikowi urlopu udzielono i ustalono jego termin, po czym pracownika z niego odwołano, doszło do przesunięcia urlopu lub zaistniały inne przyczyny określone przez kodeks.  Zgodnie z tym poglądem przepis art. 168 k.p. nie ma zastosowania do przypadków, w których urlop należny za dany rok nie został w ogóle udzielony, a wraz z upływem roku kalendarzowego prawo do nieudzielonego urlopu wygasa i nie ma już czego udzielać. To samo odnosi się do przypadku nieudzielenia do końca września roku kolejnego prawidłowego urlopu zaległego, czyli w poprzednim roku udzielonego, ale ostatecznie niewykorzystanego.

Przy przyjęciu ww. stanowiska – tracąc prawo do nieudzielonego urlopu w naturze, pracownik zachowuje prawo do odszkodowania z powodu bezprawnie nieudzielonego urlopu, a być może nawet do dodatkowego wynagrodzenia zgodnie z regułą równego traktowania (skoro pracował więcej niż inni przy zachowaniu takiego samego wynagrodzenia).

Należy także pamiętać, że nieudzielenie przysługującego pracownikowi urlopu wypoczynkowego lub bezpodstawnie obniżenie jego wymiaru jest wykroczeniem pracodawcy zagrożonym karą grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Wykorzystanie zaległego urlopu w czasie stanu epidemii

W tym miejscu warto również zaznaczyć, że zgodnie z art. 15gc ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych:

W okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19, pracodawca może udzielić pracownikowi, w terminie przez siebie wskazanym, bez uzyskania zgody pracownika i z pominięciem planu urlopów, urlopu wypoczynkowego niewykorzystanego przez pracownika w poprzednich latach kalendarzowych, w wymiarze do 30 dni urlopu, a pracownik jest obowiązany taki urlop wykorzystać.

Oznacza to, że w czasie stanu epidemii (obowiązującego aktualnie) pracownik może zostać skierowany przez pracodawcę  na „przymusowy” zaległy urlop.

Adw. Julia Kęs

Podstawa prawna:
– art. 152§1 k.p., art. 168 k.p., art. 282 § 1 pkt 2) k.p.,
– art. 15gc Ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych z dnia 2 marca 2020 r.,
– A. Sobczyk (red.), Kodeks pracy. Komentarz. Wyd. 5, Warszawa 2020

Stan prawny na: 30.01.2021 r.