Co warto wiedzieć o karze umownej?

W umowach często spotykamy się z zastrzeżeniem kary umownej. W jakim celu wprowadza się do umowy takie postanowienie i czy jest to dobre rozwiązanie?

W umowie można zastrzec, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Niewątpliwie zastrzeżenie kary umownej jest dobrym rozwiązaniem dla tej strony umowy, na rzecz której kara jest zastrzeżona, ponieważ w razie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania kara umowna należy się w zastrzeżonej wysokości bez względu na wysokość poniesionej szkody. W takim przypadku nie ma zatem konieczności wykazywania faktycznej wysokości poniesionej szkody, co z pewnością jest „wygodniejsze” z punktu widzenia postępowania dowodowego.

Co więcej, zgodnie z uchwałą składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 06.11.2003 r., sygn. akt III CZP 61/03 – zastrzeżenie kary umownej na wypadek niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania nie zwalnia dłużnika z obowiązku jej zapłaty w razie wykazania, że wierzyciel nie poniósł szkody. Oznacza to, że obowiązek zapłaty kary umownej jest niezależny od tego, czy szkoda rzeczywiście wystąpiła i w jakiej wysokości.

Oczywiście, dłużnik nie pozostaje w takiej sytuacji całkowicie bezradny. Jeżeli zobowiązanie zostało w znacznej części wykonane albo gdy kara jest rażąco wygórowana, dłużnik może żądać zmniejszenia kary umownej. Przy czym, kodeks cywilny nie definiuje pojęcia  „rażąco wygórowanej kary” i nie wskazuje okoliczności mogących mieć wpływ na ocenę jej zaistnienia. Ustalenie, czy kara jest faktycznie rażąco wygórowana, pozostawione jest zatem uznaniu sędziowskiemu, uwzględniającemu okoliczności konkretnej sprawy. Co ciekawe, w piśmiennictwie, jak i w judykaturze podaje się, że kara umowna może być „rażąco wygórowana”  od samego początku, jak i stać się taką w wyniku późniejszych okoliczności.

Zastrzegając karę umowną należy również pamiętać o tym, że żądanie odszkodowania przenoszącego wysokość zastrzeżonej kary nie jest dopuszczalne, chyba że strony inaczej postanowiły. Wskazane jest zatem – z punktu widzenia wierzyciela – zawarcie w umowie postanowienia, że możliwe jest dochodzenie odszkodowania przewyższającego wysokość zastrzeżonej kary umownej.

Ponadto, zastrzegając karę umowną za zwłokę, warto także określić jej limit poprzez wskazanie maksymalnej kwoty kary umownej albo końcowego terminu, do którego kara może być naliczana. Pozwoli to na uniknięcie ewentualnych wątpliwości, m.in. co do wysokości zastrzeżonej kary umownej.

Adw. Julia Kęs

Podstawa prawna:
– art. 483 §1 k.c., 484 k.c.,
– uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 06.11.2003 r., sygn. akt III CZP 61/03,
– wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach V Wydział Cywilny z dnia 17.12.2008 r., sygn. akt V ACa 483/08.

Stan prawny na: 08.05.2021 r.